I. Thực trạng nghiên cứu cơ bản ở Bộ Nội vụ
Trong giai đoạn 2016 - 2020, dưới sự định hướng và quan tâm, chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Nội vụ, công tác nghiên cứu khoa học nói chung, trong đó có nghiên cứu cơ bản được chú trọng đầu tư và đã đạt được những kết quả nhất định. Cụ thể như sau:
Ngày 16/10/2015, Bộ trưởng Bộ Nội vụ đã ký ban hành Quyết định số 1585/QĐ-BNV Phê duyệt Chiến lược phát triển khoa học và Công nghệ của ngành Nội vụ giai đoạn 2015 - 2025 (sau đây gọi tắt là Chiến lược). Chiến lược đã đưa ra những định hướng nhiệm vụ phát triển khoa học và công nghệ (KH&CN) ngành Nội vụ cụ thể trong từng lĩnh vực thuộc ngành Nội vụ. Đối với việc nghiên cứu cơ bản những vấn đề lý luận và thực tiễn của khoa học tổ chức và tổ chức nhà nước, Chiến lược cũng xác định các nội dung trọng tâm nghiên cứu bao gồm: đối tượng, phương pháp luận, nhiệm vụ của khoa học tổ chức; mối liên hệ của khoa học tổ chức và các lĩnh vực khoa học khác, quá trình phát triển, những vấn đề thực tiễn của khoa học tổ chức; đối tượng phương pháp luận, nhiệm vụ của khoa học tổ chức nhà nước; mối liên hệ của khoa học tổ chức nhà nước và các lĩnh vực khoa học khác, quá trình phát triển, những vấn đề thực tiễn của khoa học tổ chức nhà nước; mối liên hệ giữa khoa học tổ chức nhà nước và công tác tổ chức nhà nước.
Căn cứ những định hướng đề ra trong Chiến lược, giai đoạn 2016 - 2020, các đơn vị thuộc và trực thuộc Bộ đã triển khai nhiều nhiệm vụ KH&CN độc lập cấp Quốc gia và nhiệm vụ cấp Bộ, nội dung nghiên cứu cơ bản tập trung vào các vấn đề như:
Về khoa học tổ chức nhà nước: Bộ Nội vụ, Viện Khoa học tổ chức nhà nước và các đơn vị thuộc Bộ đã tổ chức một số Hội thảo khoa học, nhiệm vụ KH&CN về khoa học tổ chức; khoa học tổ chức nhà nước với việc hoàn thiện tổ chức bộ máy hành chính Nhà nước Việt Nam…; trong đó đã nghiên cứu các vấn đề như vai trò của khoa học tổ chức tổ chức nhà nước, những quan điểm hiện đại về tổ chức; đối tượng, nội dung, phương pháp luận của khoa học tổ chức, khoa học tổ chức nhà nước và công tác tổ chức nhà nước… Những kết quả nghiên cứu trên đã đặt những nền móng, hình thành và làm dày dặn hơn những luận cứ khoa học về khoa học tổ chức nhà nước
Về những vấn đề thực tiễn của khoa học tổ chức nhà nước, mối liên hệ giữa khoa học tổ chức nhà nước và công tác tổ chức nhà nước:
Nghị định số 34/2017/NĐ-Cp ngày 03/8/2017 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nội vụ đã quy định: “Bộ Nội vụ là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực: tổ chức hành chính, sự nghiệp nhà nước; chính quyền địa phương, địa giới hành chính; cán bộ, công chức, viên chức nhà nước; đào tạo bồi dưỡng về chuyên ngành hành chính và quản lý nhà nước; hội, tổ chức phi chính phủ; thi đua khen thưởng; tôn giáo; văn thư, lưu trữ nhà nước; thanh niên và quản lý nhà nước đối với các dịch vụ công thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ theo quy định của pháp luật”. Như vậy, chức năng, nhiệm vụ của Bộ Nội vụ có liên quan trực tiếp đến nhiệm vụ của khoa học tổ chức và ứng dụng các nguyên lý, phương pháp của khoa học tổ chức khi thiết kế tổ chức bộ máy hành chính nhà nước và tổ chức nhà nước.
Để thực hiện tốt các nhiệm vụ của Bộ trong lĩnh vực tổ chức hành chính, sự nghiệp nhà nước, cần phải hiểu và vận dụng đúng các quy luật, các quan điểm, nguyên tắc, các yêu cầu, các phương pháp và các thành tựu của khoa học tổ chức. Trong giai đoạn vừa quan, Bộ Nội vụ đã tập trung nghiên cứu các vấn đề cụ thể như: kiểm soát quyền lực nhà nước của cơ quan hành pháp với cơ quan lập pháp và cơ quan tư pháp; đánh giá hiệu quả hoạt động của các tổ chức hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập; cơ sở khoa học tổ chức đơn vị hành chính, xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương các cấp (chính quyền đô thị, mô hình tổ chức chính quyền ở các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, cấp xã); thực hiện chức cung cấp dịch vụ công của Nhà nước; xây dựng và kiện toàn đội ngũ nhân lực trong khu vực công (cán bộ, công chức và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã)…
Các nhiệm vụ nghiên cứu trên hầu hết đã đi vào phân tích những vấn đề cơ bản và cấp bách thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Nội vụ, góp phần cung cấp luận cứ, số liệu và giải pháp có tính khoa học, khả thi cho các cơ quan, đơn vị có thể ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn công tác quản lý nhà nước của Bộ Nội vụ. Cụ thể, các nội dung nghiên cứu trên đã góp phần cung cấp các cơ sở lý luận và thực tiễn trong việc thực hiện các nhiệm vụ của Bộ tham mưu cho Chính phủ về lĩnh vực tổ chức hành chính, sự nghiệp nhà nước như trong việc xác định cơ cấu, thiết kế tổ chức bộ máy của Chính phủ (cơ cấu tổ chức Chính phủ nhiệm kỳ 2016 - 2021; nhiệm kỳ 2021 - 2026; sửa đổi Luật Tổ chức Chính phủ); các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ; cơ cấu tổ chức của các đơn vị tổ chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cũng như thẩm định các đề án, các văn bản của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các đơn vị nói trên; hướng dẫn tiêu chí chung để thực hiện phân loại, xếp hạng các tổ chức hành chính, tổ chức sự nghiệp nhà nước; chủ trì phối hợp với các bộ quản lý ngành, lĩnh vực ban hành thông tư hướng dẫn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các cơ quan chuyên môn về ngành, lĩnh vực thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện..
Tương tự, trong việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước về chính quyền địa phương, về địa giới hành chính, về quản lý cán bộ, công chức, viên chức, về hội, tổ chức phi chính phủ, về thi đua khen thưởng, tôn giáo… cần thiết phải áp dụng, vận dụng những tri thức, những quy luật, quan điểm, nguyên tắc, yêu cầu và phương pháp của khoa học tổ chức, khoa học tổ chức nhà nước vào giải quyết, thực hiện các nhiệm vụ về sắp xếp tổ chức bộ máy, con người và các điều kiện cơ sở vật chất, các nguồn lực cần thiết để thực hiện đưa chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển của các lĩnh vực này vào thực tiễn cuộc sống.
Nhiều nhiệm vụ khoa học đã được triển khai đã góp phần rất lớn cho việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước của Bộ trong các lĩnh vực trên như: quản lý biên chế công chức trên cơ sở tiêu chuẩn chức danh, vị trí việc làm; về quản lý nguồn nhân lực khu vực công dựa trên năng lực - lý luận và thực tiễn…; về mối quan hệ giữa nhà nước và các hội trong điều kiện hội nhập quốc tế ở nước ta hiện nay… Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước về tín ngưỡng…
Tuy nhiên, bên cạnh những thành công đã đạt được, trong giai đoạn vừa 2016-2020, các nhiệm vụ khoa học nghiên cứu cơ bản so với tương quan tổng số các nhiệm vụ KH&CN đã được triển khai vẫn còn hạn chế về số lượng, nhiều vấn đề thực tiễn đặt ra nhưng chưa được nghiên cứu cơ bản, có căn cứ lý luận giải đáp như việc hợp nhất các tổ chức Đảng và cơ quan nhà nước, chế độ tiền lương theo vị trí việc làm, xây dựng cơ cấu ngạch công chức…
II. Một số định hướng nghiên cứu cơ bản trong thời gian tới
Trên cơ sở bám sát các định hướng nghiên cứu khoa học và công nghệ của Bộ và ngành Nội vụ trong Chiến lược phát triển khoa học và công nghệ ngành Nội vụ 2015 - 2025, thời gian tới cần xây dựng cơ cấu hợp lý giữa nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản với nhiệm vụ nghiên cứu xây dựng chiến lược, cơ chế, chính sách thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ, ngành Nội vụ. Tiếp tục đầu tư và tập trung hơn nữa nghiên cứu những vấn đề lý luận về khoa học tổ chức, khoa học tổ chức nhà nước; Khoa học tổ chức nhà nước với việc hoàn thiện tổ chức bộ máy hành chính nhà nước Việt Nam, cung cấp luận cứ khoa học phục vụ xây dựng và hoàn thiện bộ máy hành chính nhà nước từ trung ương xuống địa phương; đẩy mạnh cải cách hành chính nhà nước, chế độ công chức, công vụ; quản lý công tác văn thư, lưu trữ; tôn giáo; thi đua khen thưởng... góp phần thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ chính trị của ngành đến năm 2025. Cụ thể như sau:
1. Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của khoa học tổ chức: khái niệm, đối tượng, phương pháp luận của khoa học tổ chức; nhiệm vụ của khoa học tổ chức; nguyên tắc thiết kế mô hình tổ chức; các lý thuyết, trường phái và mô hình tổ chức. Mối liên hệ của khoa học tổ chức với các lĩnh vực khoa học khác;
2. Nghiên cứu quá trình phát triển của khoa học tổ chức; những vấn đề thực tiễn của khoa học tổ chức.
3. Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về hoạt động tổ chức nhà nước với tư cách là một khoa học: Đối tượng, phương pháp luận của khoa học tổ chức nhà nước; nhiệm vụ của khoa học tổ chức nhà nước; mối liên hệ của khoa học tổ chức nhà nước với các lĩnh vực khoa học khác; sự phát triển của khoa học tổ chức nhà nước; những vấn đề thực tiễn của khoa học tổ chức nhà nước; mối liên hệ giữa khoa học tổ chức nhà nước và công tác tổ chức nhà nước.
4. Nghiên cứu những nguyên lý cơ bản của bộ máy nhà nước (chức năng, cấu trúc, phương thức hoạt động, nguồn nhân lực).
5. Đề xuất các khuyến nghị hoàn thiện bộ máy Nhà nước và bộ máy hành chính Nhà nước Việt Nam.
6. Nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến công tác quản lý công tác văn thư, lưu trữ; tôn giáo; thi đua khen thưởng, thanh niên…/.
TS. Lê Anh Tuấn, Phó Viện trưởng, Viện Khoa học tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ
Nguồn: isos.gov.vn