Qua tổng kết 10 năm thực hiện Luật Phòng chống tham nhũng (PCTN) cho thấy, việc quy định hình thức kê khai tài sản, thu nhập hàng năm với tất cả các đối tượng đã dẫn đến tình trạng dàn trải, khó quản lý dữ liệu bản kê khai. Do vậy, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Chính phủ đề xuất chỉnh lý quy định này.
Cụ thể, Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho biết, Dự thảo quy định kê khai lần đầu và kê khai phục vụ công tác cán bộ: Người đang giữ chức vụ hoặc có vị trí công tác mà thuộc đối tượng có nghĩa vụ kê khai đều phải thực hiện việc kê khai lần đầu theo quy định của Luật này nhằm hình thành đồng bộ cơ sở dữ liệu, thông tin về tài sản, thu nhập của họ kể từ thời điểm Luật có hiệu lực nhằm phục vụ cho việc kiểm soát tài sản, thu nhập.
Đồng thời, tất cả cán bộ, công chức, một số viên chức hoặc ở vị trí công tác khác khi được tiếp nhận, tuyển dụng vào làm việc tại cơ quan, tổ chức, đơn vị trong khu vực Nhà nước đều phải kê khai. Hình thức kê khai này hiện đang được thực hiện trong quá trình hình thành hồ sơ quản lý cán bộ. Những năm công tác tiếp theo, họ sẽ không phải kê khai tài sản, thu nhập hàng năm nếu không có căn cứ phát sinh. Kê khai hàng năm chỉ áp dụng đối với những người hưởng phụ cấp chức vụ từ 0,9 trở lên (tương đương GĐ Sở) hoặc người được hưởng phụ cấp chức vụ dưới 0,9 trong một số lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao.
 |
| Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày báo cáo thẩm tra dự luật. Ảnh: Quang Khánh |
Kê khai bổ sung áp dụng đối với người có biến động tăng về tài sản, thu nhập có giá trị từ 300 triệu đồng trở lên (mức này tương ứng với mức kiểm soát giao dịch đáng ngờ trong lĩnh vực chống rửa tiền). Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, qua thẩm tra Dự luật, đa số ý kiến Ủy ban Tư pháp tán thành với quy định của dự thảo Luật vì cho rằng, so với nhóm đối tượng được hưởng phụ cấp chức vụ từ 0,9 trở lên hoặc dưới 0,9 nhưng làm việc ở một số vị trí công tác trong lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao cần phải kiểm soát chặt chẽ để phù hợp với thực tế và khả thi.
Nhóm đối tượng cán bộ, công chức còn lại chỉ cần kiểm soát tài sản, thu nhập ở mức độ đơn giản hơn, với mục đích chủ yếu nhằm tạo cơ sở dữ liệu để so sánh, đối chiếu khi tài sản, thu nhập của họ có biến động từ 300 triệu đồng trở lên hoặc khi được bầu, phê chuẩn, bổ nhiệm vào các chức vụ cao hơn.
Đồng thời, so với luật hiện hành thì phương thức kê khai đã có sự thay đổi theo hướng thu hẹp đối tượng có nghĩa vụ kê khai hàng năm và kê khai lại (chỉ bao gồm những người giữ các chức vụ cao hoặc làm việc ở những vị trí có nguy cơ tham nhũng cao), qua đó nhằm bảo đảm tập trung nguồn lực cho việc kiểm soát tài sản, thu nhập, tăng cường ý thức tuân thủ của người kê khai, bảo đảm tính khả thi và góp phần khắc phục được tính hình thức của việc kiểm soát tài sản, thu nhập như thời gian qua.
Quy định này cũng phù hợp với quan điểm của Đảng được nêu trong Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X) là “tiến tới tất cả cán bộ, công chức là đảng viên đều phải kê khai tài sản”.
Bên cạnh đó, một số ý kiến đề nghị thu hẹp đối tượng có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập, tập trung vào những vị trí có nguy cơ tham nhũng cao. Việc mở rộng sẽ được thực hiện khi đã làm tốt công tác kiểm soát tài sản, thu nhập của nhóm đối tượng này và có đủ nguồn lực cho việc kiểm soát.
Ý kiến này cho rằng, theo quy định của Luật PCTN hiện hành thì đối tượng phải kê khai là cán bộ, công chức, viên chức có hệ số phụ cấp chức vụ từ 0,2 trở lên và được thực hiện hàng năm.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc kê khai tài sản, thu nhập còn hình thức, hiệu quả thấp. Một trong những nguyên nhân của tình trạng này là do việc kê khai chủ yếu dựa vào ý thức tự giác của người kê khai, số người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập quá lớn (trung bình khoảng hơn 01 triệu bản kê khai mỗi năm), vượt quá khả năng của các cơ quan có trách nhiệm kiểm soát tài sản, thu nhập.
Nếu mở rộng đối tượng có nghĩa vụ kê khai như dự thảo Luật (cho dù là kê khai lần đầu) mà không theo dõi biến động, không xác minh tài sản, thu nhập của họ thì lại không khắc phục được tính hình thức như thời gian qua. Bên cạnh đó, việc mở rộng đối tượng kê khai nhưng lại đồng thời thu hẹp đầu mối cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập sẽ tạo áp lực rất lớn đối với cơ quan này và có thể tiếp tục dẫn đến thiếu hiệu quả trong kiểm soát tài sản, thu nhập.
Có ý kiến cho rằng, muốn PCTN thực chất, hiệu quả thì cần kiểm soát thu nhập và thực hiện thanh toán qua tài khoản đối với mọi thành viên trong xã hội. Ý kiến khác đề nghị ban hành văn bản riêng về kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn theo yêu cầu tại Điều 53 của Luật PCTN hiện hành.
Luật PCTN là một luật rất quan trọng, tác động đến nhiều mặt của đời sống xã hội, nên nhiều ý kiến cho rằng, cơ quan soạn thảo cần đánh giá, cân nhắc kỹ lưỡng để vừa nâng cao hiệu quả công tác PCTN, vừa khắc phục được những hạn chế của Luật PCTN hiện hành.