Tọa đàm “Nghiên cứu khoa học về giải pháp không khói để hỗ trợ quản lý thuốc lá” do Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức với sự tham dự của các chuyên gia nhằm nêu ý kiến về hướng quản lý phù hợp đối với các sản phẩm thuốc lá mới dựa trên tính tương thích với Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hiện hành, cũng như kinh nghiệm thực tiễn quản lý của các quốc gia trên toàn cầu.
Phát biểu tại Tọa đàm, ông Nguyễn Hồng Ngọc, Phó Vụ trưởng Vụ Xã hội, Văn phòng Quốc hội cho biết tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam ngày càng tăng, nhất là ở giới trẻ, học sinh, sinh viên. Lợi dụng thuốc lá điện tử với thành phần là dung dịch lỏng hòa tan nên các đối tượng phạm tội đã pha trộn một số chất ma túy thế hệ mới vào tinh dầu của thuốc lá điện tử, gây ra những hệ lụy đối với sức khỏe người sử dụng và xã hội.
Ông Nguyễn Hồng Ngọc cũng nhấn mạnh về việc đang có khoảng trống pháp lý trong quản lý và phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Tình trạng mua bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng được thực hiện chủ yếu thông qua mạng xã hội; một số nơi xuất hiện các điểm bán lẻ công khai hoặc bán trà trộn cùng các sản phẩm khác; việc quản lý hoạt động quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, nhất là trên các nền tảng mạng xã hội còn hạn chế, thiếu quy định phù hợp và chế tài xử phạt đủ sức răn đe.
Theo ông Nguyễn Hồng Ngọc, song song với việc cần tiếp tục theo dõi, giám sát đẩy mạnh các công tác tuyên truyền, phòng chống buôn lậu thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, chúng ta cần đưa ra các giải pháp phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Trong đó, quan trọng là cần hoàn thiện thể chế, chính sách về vấn đề này. Từ đó ban hành các quy định, chế tài cụ thể về quản lý, xử phạt những hành vi vi phạm liên quan thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.
Các đại biểu trao đổi, thảo luận tại tọa đàm.
Chia sẻ tại Tọa đàm, PGS.TS.BS Trần Khánh Toàn, Giảng viên cao cấp Bộ môn Y học Gia đình, Trường Đại học Y Hà Nội thông tin thuốc lá nung nóng là một sản phẩm làm nóng thuốc lá thay vì đốt cháy như thuốc lá thông thường. Thông qua nghiên cứu tổng quan hệ thống và phân tích gộp so sánh độc tính của thuốc lá nung nóng so với thuốc lá truyền thống thông qua phân tích các chỉ điểm sinh học phơi nhiễm cho thấy độc tính của thuốc lá nung nóng giảm đáng kể so với thuốc lá truyền thống.
Số lượng và hàm lượng các hóa chất độc hại trong khói thuốc lá nung nóng thông qua việc giảm nhiệt độ sẽ giúp giảm độc tính cũng như các tác hại đối với sức khỏe. Tuy nhiên, do số lượng nghiên cứu gốc chưa nhiều và số lượng các chỉ điểm sinh học phơi nhiễm được đánh giá còn hạn chế đòi hỏi phải có thêm nhiều nghiên cứu độc lập, toàn diện hơn nữa về tính an toàn của thuốc lá nung nóng so thuốc lá thông thường, đặc biệt là các nghiên cứu về tác động trực tiếp về mặt sức khỏe.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ, bác sĩ Trần Khánh Toàn, thuốc lá nung nóng vẫn là một loại thuốc lá và không có loại thuốc lá nào an toàn, vô hại đối với sức khỏe. Thuốc lá nung nóng chỉ được coi là một giải pháp giảm tác hại hơn so thuốc lá thông thường song vẫn tồn tại nhiều rủi ro sức khỏe đáng kể.
Trên cơ sở đó, PGS.TS.BS Trần Khánh Toàn đề xuất việc xây dựng chính sách phải dựa trên các bằng chứng khoa học. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay do những hạn chế nhất định về nguồn lực và thời gian, việc chờ đợi kết quả các nghiên cứu được thực hiện ở Việt Nam, trên người Việt Nam là không khả thi. Do đó Việt Nam cần tận dụng có chọn lọc các bằng chứng từ các nghiên cứu đã có trên thế giới, khuyến cáo của các tổ chức quốc tế uy tín và bài học kinh nghiệm của các nước để lựa chọn cách thức ứng xử phù hợp với thuốc lá nung nóng.
Toàn cảnh Tọa đàm
Đề cập đến bất cập liên quan đến quyền lợi của người dùng nếu cấm thuốc lá mới, bà Nguyễn Quỳnh Liên, Trưởng ban Dân chủ, Giám sát và Phản biện xã hội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nêu quan điểm sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là một nhu cầu của xã hội; trong khi vấn đề cấm hay không còn đang trong tranh luận thì thực tế ngoài thị trường người dân vẫn đang sử dụng.
Do đó, khuyến cáo các cơ quan Nhà nước sớm có quan điểm cụ thể để có giải pháp về quản lý nhà nước, thay đổi nhận thức của người dùng. Nên xem xét cân nhắc giữa việc cấm thuốc lá mới và quản lý chặt chẽ để đảm bảo sức khỏe của người dân, quyền lợi người tiêu dùng, cũng như đảm bảo nguồn thu ngân sách Nhà nước.
Dưới góc độ phản biện từ Nhân dân, cần tổng rà soát mặt hàng này, nghiên cứu, khảo cứu, xem xét các công ty sản xuất uy tín, kiểm soát tác hại của các loại thuốc lá này đối với sức khỏe của con người, để đưa ra giải pháp quản lý phù hợp thực tiễn Việt Nam. Đồng thời, cần sửa đổi Nghị định 67. Nếu đây là một loại thuốc lá thì đương nhiên thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật hoặc sửa đổi Nghị định để bổ sung điều chỉnh văn bản của Chính phủ, đưa vào quản lý, rồi đánh giá để sau đưa vào Luật.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Tạ Văn Hạ cũng cho rằng về lâu dài việc sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá là cần thiết để đưa ra các quy định quyết liệt hơn.
Tuy nhiên, dù sửa luật hay ban hành nghị quyết thì cũng mất nhiều thời gian vẫn cần phải có nghiên cứu, đánh giá tác động vững chắc, chặt chẽ, bảo đảm tính thuyết phục. Trong giai đoạn này, các cơ quan chức năng cần tăng cường phòng, chống buôn lậu các loại thuốc lá và xử lý nghiêm các đối tượng buôn lậu các sản phẩm thuốc lá.
Ngoài ra, hiện nay đề nghị cấm của Bộ Y tế là đi từ góc độ sức khỏe của con người, nhưng để Quốc hội quyết định cấm hay không cấm thì phải có đề xuất của Chính phủ và trong đề xuất của Chính phủ phải đầy đủ nghiên cứu từ cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý, cơ sở về khoa học đến các đánh giá tác động khác.
Tổng kết Tọa đàm, các chuyên gia đều cho rằng mọi sản phẩm thuốc lá đều không an toàn. Do vậy, các Bộ, ngành liên quan cần sớm định nghĩa về sản phẩm này để làm cơ sở pháp lý cho việc kiểm soát thuốc lá mới. Đồng thời, các chuyên gia cũng mong đợi cơ quan chức năng cần sớm thống nhất phương án quản lý thuốc lá mới trình Chính phủ, nhằm lấp khoảng trống pháp lý cho thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác ở nước ta hiện nay.