Làm rõ định nghĩa, cấu tạo, nguyên liệu và nguy cơ của thuốc lá mới
Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng được xếp vào nhóm thuốc lá mới, trong đó thuốc lá điện tử được các tổ chức y tế thế giới đánh giá là sản phẩm phức tạp, nguy hại do tính chất và cấu tạo sản phẩm dạng "mở", sử dụng dung dịch làm nguyên liệu chính thay vì sợi thuốc lá.
Do đó, người dùng có thể bổ sung thêm các chất kích thích, hướng thần không được kiểm soát như ma túy vào dung dịch khi sử dụng. Nguyên lý và cấu tạo của thuốc lá điện tử là một dạng thiết bị sử dụng pin để làm nóng dung dịch chứa nicotine, propylene glycol, glycerin và hương liệu, tạo ra khí hơi cho người dùng hít vào. Sản phẩm này hiện được giới trẻ, đặc biệt là lứa tuổi học sinh, sinh viên ưa chuộng do có mức giá rẻ, thiết kế hấp dẫn và sự phổ biến trên mạng xã hội.
Thuốc lá nung nóng là sản phẩm thuốc lá dạng điếu, không có dung dịch với nguyên liệu chính từ các thành phần của cây thuốc lá và người dùng cũng không thể tự ý bổ sung thêm nguyên liệu hay các chất khác vào điếu thuốc. Đây là sản phẩm dạng "đóng" chỉ sử dụng điếu thuốc được sản xuất sẵn, không cho phép người dùng can thiệp vào thành phần.
Với công nghệ mới, thay vì dùng bật lửa để đốt điếu thuốc thì thuốc lá nung nóng dùng thiết bị điện tử chuyên dụng để nung nóng điếu thuốc ở nhiệt độ thấp hơn so với đốt cháy, tạo thành khí hơi chứa nicotine để hút. Sau khi hút hết thì điếu thuốc không bị cháy đi như thuốc lá truyền thống, mà vẫn còn nguyên lõi thuốc và vỏ cuốn bên ngoài. Tuy nhiên, thuốc lá nung nóng vẫn chứa chất gây nghiện nicotine và có nguy cơ gây hại sức khỏe.
Trưởng Phòng Tiêu chuẩn nông nghiệp thực phẩm, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam (Bộ Khoa học và Công nghệ) Lê Thành Hưng cho rằng, thuốc lá mới không còn là khái niệm mới trên thế giới khi đã lưu hành hơn 30 năm. Tại Việt Nam, thuốc lá mới đã có mặt từ lâu dưới nhiều hình thức. Do đó, với sự khác biệt căn bản của 2 loại sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, đòi hỏi cơ quan chức năng khi ban hành chế tài quản lý, xử phạt cần phải phân loại rõ ràng để tránh nhầm lẫn trong quá trình quản lý, xử phạt và truyền thông.
Ông Hưng cho rằng, việc nhận diện đúng bản chất của sản phẩm rất quan trọng để đưa ra các chính sách kiểm soát phù hợp và hiệu quả. Trong đó, cần tham khảo các quan điểm quốc tế để đưa ra định nghĩa và kiểm soát phù hợp cho các sản phẩm thuốc lá mới tại Việt Nam.
Ba nhóm giải pháp để kiểm soát thuốc lá mới
Từ góc độ kỹ thuật và quản lý chính sách, ông Lê Thành Hưng cho rằng ,việc kiểm soát hiệu quả các sản phẩm thuốc lá mới không thể chỉ dừng lại ở các quy định mang tính hành chính, mà cần triển khai đồng bộ ba nhóm giải pháp cốt lõi, vừa đảm bảo tính khoa học, tính pháp lý, vừa nâng cao nhận thức xã hội.
Thứ nhất, cần hoàn thiện tiêu chuẩn kỹ thuật. Theo đó, ông Hưng đề xuất, Bộ Khoa học và Công nghệ cần phối hợp nghiên cứu và sớm ban hành Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm lai. Những tiêu chuẩn này sẽ quy định cụ thể về cấu tạo thiết bị, nguyên liệu, quy trình phát thải, hàm lượng chất độc hại... Đây sẽ là căn cứ khoa học để phân loại sản phẩm, từ đó xác định mức độ kiểm soát phù hợp cho từng loại hình.
Cùng với đó, cần rà soát và sửa đổi hệ thống pháp luật. Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, Luật Đầu tư và các nghị định liên quan như Nghị định 67, 98, 117… cần được rà soát và sửa đổi để phù hợp với bối cảnh thực tế. Đặc biệt, nếu thực hiện cấm, phải định nghĩa rõ sản phẩm bị cấm, nêu rõ cơ sở khoa học của quyết định và thiết lập các điều khoản chuyển tiếp hợp lý, nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Cùng với xây dựng luật và tiêu chuẩn, cần cung cấp thông tin đúng, rõ và kịp thời cho người dân, nhất là thanh thiếu niên, nhóm dễ bị ảnh hưởng bởi hình thức hiện đại, bắt mắt của TLĐT cũng cần được coi trọng. Truyền thông cần đi trước chính sách, giúp người dân chủ động hiểu đúng, làm đúng, thay vì bị động tiếp cận thông tin sai lệch hoặc mơ hồ.