BỘ NỘI VỤ

Dự Hội thảo có các nhà lãnh đạo, nguyên lãnh đạo một số Bộ, ngành Trung ương và địa phương; các nhà khoa học, chuyên gia; lãnh đạo một số đơn vị thuộc, trực thuộc Bộ Nội vụ.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long cho biết, vấn đề phân quyền, phân cấp trong quản lý nhà nước là một trong những nội dung quan trọng nhằm phân định quyền hạn theo từng cấp, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước, đặc biệt, trong bối cảnh xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã khẳng định “Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, xác định rõ trách nhiệm giữa Chính phủ với các Bộ, ngành; giữa Chính phủ, các Bộ, ngành với chính quyền địa phương; khắc phục triệt để chồng chéo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn; bảo đảm quản lý nhà nước thống nhất; đồng thời, phát huy vai trò chủ động, sáng tạo, tinh thần trách nhiệm của từng cấp, từng ngành”.

Thứ trưởng  cho biết, qua 7 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, với sự nỗ lực và quyết tâm cao, việc tổ chức thực hiện Nghị quyết đã đạt được những kết quả quan trọng, bước đầu tạo chuyển biến tích cực trong đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị, tổ chức trong hệ thống chính trị.

Tuy nhiên, việc sắp xếp tổ chức bộ máy còn bộc lộ sự chưa đồng bộ, thiếu tổng thể, chưa gắn với tinh giản biên chế, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vẫn còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, mối quan hệ công tác của nhiều cơ quan, đơn vị tổ chức chưa thực sự rõ ràng, còn trùng lắp, chồng chéo, có chỗ bao biện làm thay, có nơi bỏ sót nhiệm vụ. 

Đặc biệt, việc phân quyền, phân cấp giữa Trung ương, Chính phủ với chính quyền địa phương chưa thực chất, chưa đồng bộ, hợp lý, chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ của kỷ nguyên mới, làm chậm tiến trình phát triển đất nước, dẫn đến cơ chế xin - cho, dễ nảy sinh tham nhũng, lãng phí và tiêu cực. 

Thứ trưởng Trương Hải Long nhấn mạnh, trước yêu cầu cấp bách của cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy, việc đẩy mạnh phân quyền, phân cấp giữa Chính phủ, chính quyền địa phương đóng vai trò then chốt, tạo động lực thúc đẩy phát triển, là điều kiện tiên quyết để tổ chức bộ máy “Tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả” như chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, bảo đảm xây dựng quản trị quốc gia hiệu quả, sự quản lý thống nhất của Chính phủ và phát huy được vai trò, trách nhiệm, hiệu quả của chính quyền địa phương. 

Phân quyền, phân cấp là vấn đề then chốt trong tinh gọn bộ máy, có ý nghĩa đột phá, làm tốt sẽ giúp loại bỏ sự chồng chéo, cồng kềnh trong quản lý, giảm thiểu tầng nấc trung gian, nâng cao trách nhiệm, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Muốn vậy, phải thay đổi căn bản về tư duy để chính quyền địa phương chủ động, sáng tạo, nâng cao năng lực tự quản, tự chịu trách nhiệm. Bên cạnh đó, phân quyền, phân cấp luôn gắn liền với năng lực đội ngũ cán bộ, sự chuẩn bị tốt về nguồn lực đảm bảo, trách nhiệm giải trình và cơ chế kiểm soát quyền lực.

Theo Thứ trưởng Trương Hải Long, Hội thảo là không gian khoa học quý báu để nghe các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo, chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý cùng trao đổi lý luận và thực tiễn về vấn đề phân quyền, phân cấp; mô hình tổ chức hoạt động của chính quyền địa phương trong đẩy mạnh phân quyền, phân cấp, đáp ứng yêu cầu quản trị quốc gia, kiểm soát quyền lực nhà nước, các giải pháp xử lý những rào cản, thực trạng về phân cấp, phân quyền hiện nay. Qua đó tổng kết, đưa ra những kiến nghị, đề xuất, các giải pháp nhằm thực hiện hiệu quả hơn cơ chế này, tạo tiền đề đổi mới và các giải pháp nhằm thực hiện hiệu quả cơ chế này.

Đồng thời, tin tưởng rằng Hội thảo sẽ đạt được những kết quả thiết thực, chỉ ra được những luận chứng, luận cứ sắc bén, góp phần quan trọng thực hiện thành công tiến trình đẩy mạnh phân quyền, phân cấp trong bối cảnh cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy, tạo ra tiền đề đổi mới và phát triển đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Trong đề dẫn hội thảo, TS. Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, vấn đề phân cấp, phân quyền trong bộ máy Nhà nước từ trung ương đến địa phương có ý nghĩa rất quan trọng, vừa phát huy tính chủ động, tự quyết, tự làm và tự chịu trách nhiệm của địa phương, vừa bảo đảm tính thống nhất trong quản lý quốc gia của Trung ương. Phân cấp, phân quyền hợp lý sẽ thúc đẩy sự phát triển, thực hiện được mục tiêu “Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả” của toàn bộ hệ thống chính trị. Ngược lại, sẽ kìm hãm sự phát triển của từng địa phương và của cả đất nước. 

Theo TS. Trần Anh Tuấn, ở Việt Nam, trong Cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy lần này, phân quyền, phân cấp giữa Nhà nước trung ương với chính quyền địa phương là vấn đề vừa cấp bách, vừa then chốt, có tính đột phá chiến lược, xóa bỏ các điểm nghẽn để từng địa phương và cả đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển giàu mạnh. Do đó, cần có một cách tiếp cận đúng về tư duy, nhận thức, về thực tiễn đối với phân quyền, phân cấp.

Ở nước ta, Hiến pháp năm 2013 đã quy định về phân công, phân cấp, phân quyền. Trong đó, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương được xác định trên cơ sở phân định thẩm quyền giữa các cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương và của mỗi cấp chính quyền ở địa phương. 

Hiện nay, tư duy, nhận thức về phân quyền, phân cấp giữa Trung ương và địa phương chậm thay đổi để phù hợp với yêu cầu của cơ chế thị trường, nhà nước pháp quyền, quản trị quốc gia và cách mạng công nghệ thông tin, chuyển đổi số.

“Có thể nói, phân quyền chưa có gì thay đổi, mới tập trung vào phân cấp và ủy quyền. Việc phân cấp, ủy quyền cũng chỉ mang tính hình thức, thực chất vẫn phải hỏi ý kiến, thống nhất ý kiến, thỏa thuận, trước khi quyết định... Ai cũng có quyền nhưng không ai chịu trách nhiệm cả”, TS. Trần Anh Tuấn nói.

TS. Trần Anh Tuấn cũng cho rằng, để “lách qua” các điểm nghẽn, ách tắc trong phân cấp, phân quyền, nhiều địa phương đã tìm mọi cách để “xin cho được thí điểm” một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội về phân cấp, phân quyền, ủy quyền, vượt ra ngoài các quy định của pháp luật. Đặc thù quá nhiều sẽ không còn là đặc thù nữa và tạo nên sự không công bằng với các địa phương khác.

Trong cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy, bên cạnh tái cấu trúc cơ cấu tổ chức của Chính phủ và chính quyền địa phương tinh gọn, muốn hiệu lực, hiệu quả thì phải đẩy mạnh phân quyền, phân cấp giữa Trung ương và địa phương.

TS. Trần Anh Tuấn cũng gợi mở một số nội dung cần tập trung thảo luận tại Hội thảo gồm:

Một là, các vấn đề cơ bản về phân quyền, phân cấp và ủy quyền: khái niệm, nguyên tắc; sự cần thiết đẩy mạnh phân quyền, phân cấp trong bối cảnh hiện nay.

Hai là, thực hiện phân quyền, phân cấp thì quan hệ giữa Chính phủ với chính quyền địa phương thế nào? Chính phủ làm gì? Địa phương làm gì? Chính phủ thực hiện thống nhất trong quản lý, quản trị của quốc gia thế nào? Chính quyền địa phương giải quyết “các vấn đề” của mình thông qua phân quyền, phân cấp ra sao?

Ba là, xác định mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm đô thị, nông thôn với phân quyền, phân cấp để “tự quản” theo hướng “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Bốn là, về thẩm quyền trong lãnh đạo tập thể với quyền hạn, trách nhiệm của người đứng đầu trong tổ chức các cơ quna hành chính nhà nước từ Chính phủ đến Ủy ban nhân dân các cấp.

Năm là, kiểm soát quyền lực đối với chính quyền địa phương khi đẩy mạnh phân quyền, phân cấp. Vai trò và trách nhiệm của Chính phủ trong thực hiện tính thống nhất của nền hành chính nhà nước khi đẩy mạnh phân quyền, phân cấp ra sao?

Trao đổi tại Hội thảo, nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng phân cấp, phân quyền là chủ trương rất lớn và đúng của Đảng, Nhà nước ta. Tuy nhiên, cần phải hiểu đúng, đủ về phân quyền, phân cấp, đồng thời, cần nghiên cứu để bỏ cấp trung gian cho phù hợp với tình hình phát triển, kinh tế - xã hội của đất nước. Bên cạnh đó, phân quyền, phân cấp phải luôn gắn với trách nhiệm, kiểm soát quyền lực từ trên xuống, kiểm soát ngang, kiểm soát từ dưới lên và tự kiểm soát.

Còn nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền Thông Lê Doãn Hợp cho rằng, phân cấp thì phải giảm sự vụ cho cấp trên, kể cả Chính phủ. Cùng với đó là tăng thẩm quyền cho cấp dưới; đẩy nhanh tiến độ công việc; bảo đảm ba rõ là “rõ việc, rõ người, rõ trách nhiệm”. Khi phân cấp, phân quyền, phải tôn trọng 5 nguyên tắc:

Nguyên tắc đầu tiên là, cấp nào nhận đủ thông tin thì ưu tiên cho cấp đó ra quyết định. Thứ hai, cấp nào chịu trách nhiệm trực tiếp thì cấp đó ra quyết định. Thứ ba, cấp nào hiểu cán bộ và gần cán bộ nhất thì cấp đó ra quyết định. Thứ tư, phân cấp lệ thuộc về đạo đức cán bộ, năng lực cán bộ, tín nhiệm của cán bộ. Phân cấp mà không chọn cán bộ thì nguy lắm, trao quyền cho họ mà người được trao quyền không đủ tiêu chuẩn thì nguy hiểm. Thứ năm, khi phân cấp, phải chú ý ba vấn đề quan trọng là: tài chính, biên chế và cán bộ.

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nội vụ Trần Văn Tuấn thì cho rằng, phân quyền, phân cấp phải dựa trên quản trị quốc gia, phải xác định phân quyền thế nào cho hợp lý giữa Nhà nước - Thị trường - Xã hội, trong đó, Nhà nước làm những gì, thị trường làm những gì và xã hội làm những gì? Những việc gì cần xã hội hóa, Nhà nước cần xã hội hóa cho xã hội làm. Khi định vị được Nhà nước làm những gì thì mới xác định được Trung ương làm gì và địa phương làm gì? Nhà nước cần tập trung vào những gì mà thị trường, xã hội không làm được.

Theo ông Nguyễn Văn Thắng, nguyên Bí thư Quận ủy Tây Hồ, TP. Hà Nội lại cho rằng, những vấn đề phân quyền, phân cấp mà Chính phủ đã làm trong thời gian vừa qua cần rà soát lại để xem địa phương đã làm tốt chưa, những nội dung nào làm chưa tốt cần tìm rõ nguyên nhân để khắc phục; đồng thời, tiếp tục xây dựng những lĩnh vực mới cần phải phân quyền, phân cấp trên cơ sở khảo sát xem năng lực của địa phương ra sao để phân quyền, phân cấp cho phù hợp.

Ông Thắng cũng lưu ý, khi phân quyền, phân cấp cần xây dựng đội ngũ cán bộ, xác định vị trí địa bàn cho rõ, rõ hiệu quả, rõ người, rõ việc; cần kiểm tra, giám sát xem có làm đúng theo quy định của pháp luật không? Những vấn đề còn bất cập thì nghiên cứu để sửa đổi cho phù hợp, đặc biệt là những Luật liên quan trực tiếp như: Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Luật Cán bộ, công chức.

Ngoài ra, các chuyên gia, nhà khoa học cũng đã trao đổi, thảo luận nhiều nội dung liên quan đến phân quyền, phân cấp tại Hội thảo: khái niệm, nguyên tắc, nội hàm, sự cần thiết phải phân quyền, phân cấp trong bối cảnh hiện nay; xác định tiêu chí phân quyền, phân cấp; cơ chế phân quyền, phân cấp; đảm bảo đồng bộ, thống nhất yêu cầu quản lý nhưng phải đảm bảo đúng quy định của Đảng, đảm bảo quyền, lợi ích của Nhà nước, Nhân dân trong phân quyền, phân cấp; phân quyền, phân cấp theo chiều ngang, chiều dọc và trong nội bộ cơ quan với nhau; phân quyền, phân cấp phải gắn với chế độ tài chính, nhân lực;… Bên cạnh đó, các chuyên gia, nhà khoa học cũng đồng tình với việc đề xuất Bộ Nội vụ nghiên cứu để đưa các quy định về phân quyền, phân cấp vào trong những Luật sửa đổi sắp tới: Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Luật Cán bộ, công chức và những luật liên quan.

Phát biểu kết luận tại Hội thảo, Thứ trưởng Trương Hải Long trân trọng cảm ơn và ghi nhận các ý kiến góp ý của các nhà lãnh đạo, các chuyên gia, nhà khoa học, quản lý đã đóng góp ý kiến thiết thực, trách nhiệm và tâm huyết cho Hội thảo khoa học “Phân quyền, phân cấp trong Cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy” với tinh thần trách nhiệm cao, góp phần hoàn thành nội dung, chương trình đề ra. Qua đó đã giúp gởi mở, giải quyết được nhiều vấn đề về lý luận và thực tiễn trong thực hiện phân quyền, phân cấp giữa Trung ương và địa phương ở Việt Nam hiện nay đang đặt ra.

Đây là cơ sở quan trọng để Bộ Nội vụ với vai trò là cơ quan tham mưu, xây dựng chính sách xem xét, báo cáo cấp có thẩm quyền, xây dựng, sửa đổi các văn bản, các quy định có liên quan một cách chính xác, phù hợp gắn với điều kiện thực tiễn hiện nay.