Bộ Nội vụ tổ chức Hội nghị trao đổi kinh nghiệm xây dựng Đề án vị trí việc làm trong các cơ quan, tổ chức hành chính và đơn vị sự nghiệp công lập (ngày 08/8/2018).
Những nội dung cơ bản của phát triển đội ngũ viên chức trong các đơn vị sự nghiệp công lập
Phát triển đội ngũ viên chức được hiểu là quá trình tăng lên về số lượng và chất lượng đội ngũ viên chức để đáp ứng yêu cầu đòi hỏi, yêu cầu của xã hội đối với các sản phẩm do đội ngũ viên chức tạo ra. Trong đó, phát triển về số lượng nhằm mục đích bổ sung, thay thế đội ngũ viên chức; phát triển về chất lượng nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, ý thức, thái độ và kỹ năng hoạt động nghề nghiệp của viên chức. Phát triển đội ngũ viên chức là quá trình các cơ quan có thẩm quyền tạo lập và sử dụng năng lực của đội ngũ viên chức bao gồm các hoạt động: thu hút, tuyển dụng, sử dụng, tạo động lực... để nâng cao năng lực của đội ngũ viên chức về các mặt nhằm mục đích bảo đảm chất lượng phục vụ người dân và xã hội.
Thứ nhất, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao. Đây là một khâu trong quy trình phát triển viên chức, gồm các cơ chế, chính sách tạo sức hấp dẫn nhằm kêu gọi, tạo điều kiện thuận lợi về mọi mặt (cả điều kiện vật chất và tinh thần) để có được đội ngũ viên chức có năng lực, trình độ cao và phẩm chất tốt vào làm việc cho đơn vị sự nghiệp công lập. Thu hút nhân lực luôn kết hợp chặt chẽ với việc bồi dưỡng, thăng tiến, đãi ngộ người có năng lực, phẩm chất ưu tú, vượt trội từ nguồn nội bộ hoặc nguồn từ bên ngoài vào làm việc cho đơn vị. Đối với nguồn nội bộ, việc thu hút được thực hiện từ tập thể lãnh đạo và người đứng đầu đơn vị thông qua công tác đánh giá viên chức hàng năm, trên cơ sở kết quả, hiệu quả công tác, tinh thần, thái độ làm việc...
Đối với nguồn từ bên ngoài, việc thu hút có thể lấy từ các nguồn nhân lực chất lượng cao như sinh viên mới tốt nghiệp ra trường đạt loại giỏi, thủ khoa, ứng viên đạt điểm cao nhất trong các kỳ thi tuyển dụng; sinh viên tốt nghiệp các trường đại học danh tiếng trên thế giới; hoặc người lao động ở doanh nghiệp nhà nước, khu vực tư, lực lượng vũ trang... Đây là nguồn nhân lực có trình độ, kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn - những yếu tố rất cần thiết và quan trọng cho hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ ở các đơn vị sự nghiệp công lập lĩnh vực y tế, giáo dục, khoa học công nghệ,... Có nhiều biện pháp để thu hút được nhân lực chất lượng cao vào làm việc cho các đơn vị sự nghiệp, nhưng quan trọng nhất là phải công khai, minh bạch cho mọi người biết chủ trương, chính sách của đơn vị về thu hút, tuyển dụng người có tài năng vào làm việc, gồm những thông tin như: vị trí, sự hình thành và phát triển của tổ chức; chức năng, nhiệm vụ, lĩnh vực chuyên môn, nghiệp vụ và định hướng phát triển trong tương lai của tổ chức; yêu cầu đối với công việc, những đòi hỏi đặt ra đối với người dự tuyển (bằng cấp, trình độ chuyên môn, ngoại ngữ, hình thức…); các chính sách phát triển nhân sự của đơn vị cần tuyển dụng như bồi dưỡng, thăng tiến, tiền lương và các chế độ khác…
Thứ hai, công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ viên chức. Đây là một trong những hoạt động quan trọng, là hình thức đầu tư cho phát triển con người. Khi được tuyển dụng, viên chức sẽ được tham gia các chương trình đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao kỹ năng làm việc. Đối với đơn vị sự nghiệp công lập, đào tạo, bồi dưỡng viên chức sẽ đảm bảo cho nguồn nhân lực của đơn vị có thể thích ứng và theo sát sự tiến bộ và phát triển của khoa học kỹ thuật và công nghệ, đảm bảo cho đơn vị có được đội ngũ viên chức giỏi chuyên môn nghiệp vụ để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Thứ ba, sử dụng và bố trí viên chức. Đó là sự sắp xếp và giao cho viên chức những công việc, chức vụ xứng đáng và phù hợp với năng lực và sở trường, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để viên chức phát huy khả năng để hoàn thành nhiệm vụ được giao và được đãi ngộ xứng đáng với sự đóng góp của họ. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến công tác phát hiện, sử dụng, và bố trí nhân tài. Người nhấn mạnh: “Tài to ta dùng làm việc to, tài nhỏ ta cắt làm việc nhỏ, ai có năng lực về việc gì, ta đặt ngay vào việc ấy. Biết dùng người như vậy, ta sẽ không lo gì thiếu cán bộ”(1), và “Phải trọng nhân tài, trọng cán bộ, trọng mỗi một người có ích cho công việc chung của chúng ta”(2). Nếu không trọng dụng họ sẽ dẫn đến sự lãng phí và lãng phí tài năng, là sự lãng phí lớn nhất của mỗi đất nước.
Việc trọng dụng viên chức thể hiện qua những nội dung cơ bản sau:
Một là, tuân thủ nguyên tắc giao đúng người, đúng việc, đúng sở trường: căn cứ vào những điểm mạnh về tố chất nhân cách, sở trường tài năng của họ mà bố trí, bổ nhiệm chức trách phù hợp để vừa phát huy được tối đa tài năng của người tài, vừa giúp người tài tiếp tục phát triển và cống hiến. Phải chú ý đến những khác biệt về khuynh hướng tài năng, về mức độ trí lực, về nhân cách đạo đức, về tố chất thể lực… của viên chức để có thể bố trí, sử dụng hợp lý.
Hai là, phải luôn ủng hộ và tin cậy viên chức có năng lực: muốn trọng dụng được nguồn nhân lực chất lượng cao, trước hết phải tin cậy người tài, giao cho họ những công việc, chức trách phù hợp, tạo cơ hội cho họ phát huy và bộc lộ tài năng; xây dựng môi trường làm việc dân chủ, công khai, minh bạch; dành cho người tài có quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm nhất định trong việc thực hiện nhiệm vụ của mình. Người đứng đầu đơn vị phải ủng hộ và tin dùng, trao trách nhiệm tương xứng cho viên chức có năng lực thực sự vượt trội và nổi bật.
Do đó, muốn phát triển viên chức, các cơ quan quản lý và đơn vị sự nghiệp công lập không nên chỉ chú trọng đến kiến thức, kỹ năng và năng lực của cá nhân, mà còn cần chú ý đến việc tạo động lực, điều hòa các nhu cầu, các giá trị hòa hợp giữa cá nhân và văn hóa của tổ chức. Môi trường làm việc thân thiện có khả năng kích thích tính sáng tạo, sự đam mê, năng lực và thiên hướng cá nhân của viên chức. Môi trường làm việc phải đảm bảo dân chủ, tôn trọng sự sáng tạo vì đặc thù các công việc chuyên môn của viên chức như giáo dục, y tế hay khoa học công nghệ… thường có nhiều sáng kiến thiết thực, do đó việc phủ định một phần hoặc toàn bộ cái đang có sẽ dễ gây ra tâm lý chán nản, không mạnh dạn đề xuất các ý tưởng cá nhân, có lợi cho tổ chức.
Để đãi ngộ viên chức có tài năng, cần xem xét, đánh giá chính xác, khách quan đối với những người hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Trong đó, việc trả lương tương xứng là khâu quan trọng trong việc tạo động lực thực hiện công việc. Chế độ tiền lương đối với viên chức phải được định giá đúng, giải quyết tốt các lợi ích ngoài lương như trợ cấp, lương hưu, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và các khoản phúc lợi khác… để họ có thể toàn tâm, toàn ý phục vụ tổ chức. Nghị quyết Đại hội ĐBTQ lần thứ XIII của Đảng nhấn mạnh: “Cải cách chính sách tiền lương theo hướng gắn với sự thay đổi của giá cả sức lao động trên thị trường, tương xứng với tốc độ tăng trưởng kinh tế và tốc độ tăng năng suất lao động, bảo đảm nguyên tắc phân phối theo lao động, tạo động lực nâng cao năng suất và hiệu quả”(3). Đồng thời, cần có các hình thức khen thưởng và tôn vinh viên chức làm việc hiệu quả như danh hiệu vinh dự nhà nước; đề cao vị trí của viên chức trong đơn vị; dành cho viên chức cơ hội phát triển sự nghiệp...
Trong thực tiễn, việc phát triển đội ngũ viên chức trên các lĩnh vực giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, y tế… sẽ góp phần nâng cao chất lượng phục vụ người dân, tạo lập hệ thống tổ chức cung ứng dịch vụ công chuyên nghiệp. Do đó, phát triển đội ngũ viên chức là một trong những nhiệm vụ quan trọng để thực hiện cung ứng dịch vụ công có chất lượng và hiệu quả. Những năm qua, cơ chế quản lý đội ngũ viên chức được thực hiện giống như đối với cán bộ, công chức, chưa tính đến những đặc điểm và tính chất hoạt động nghề nghiệp đặc thù của viên chức, làm hạn chế chất lượng của đội ngũ viên chức và không đáp ứng yêu cầu chuyển đổi vai trò của Nhà nước từ quản lý sang phục vụ trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Để nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức phù hợp với yêu cầu hiện nay, gắn với tính chất và đặc điểm hoạt động nghề nghiệp, cần thiết tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý viên chức, cụ thể là những chính sách về đào tạo, bồi dưỡng; tiền lương và đãi ngộ; chính sách tuyển dụng, sử dụng; về thu hút trọng dụng nhân tài; chính sách tạo động lực…
Phát triển đội ngũ viên chức hướng tới các mục tiêu, yêu cầu về chất lượng, số lượng đội ngũ viên chức sẽ tạo điều kiện cho đội ngũ viên chức phát triển đúng hướng, với những yêu cầu của thực tiễn đặt ra. Từ đó, tạo động lực cho những người có trình độ cao có điều kiện cống hiến và phát huy trình độ chuyên môn, năng lực của mình. Việc đào tạo theo quy mô, cơ cấu phù hợp theo định hướng chính sách của Nhà nước sẽ giúp họ có việc làm phù hợp với chuyên môn được đào tạo; khắc phục tình trạng lãng phí chất xám như hiện nay. Ngoài ra, các nội dung liên quan như: thu hút, sử dụng, tạo động lực… giúp cho đội ngũ viên chức yên tâm công tác và phục vụ lâu dài cho cơ quan, tổ chức. Phát triển đội ngũ viên chức nếu đáp ứng tốt về yêu cầu vật chất và tinh thần sẽ góp phần quan trọng khơi dậy tiềm năng vốn có của đội ngũ viên chức, nâng cao sự đóng góp của đội ngũ viên chức vào quá trình thực hiện hiện đại hóa nền hành chính.
Hoạt động phát triển đội ngũ viên chức sẽ góp phần nâng cao chất lượng cung ứng dịch vụ công phục vụ người dân một cách khoa học, hiệu quả nhất. Đặc biệt, nếu khai thác, phát huy bằng cách đề ra các cơ chế, chính sách đúng đắn thì khối lượng tri thức của viên chức sẽ càng tăng, cống hiến càng lớn, năng suất lao động càng tăng và hiệu quả sẽ càng cao; ngược lại với việc khai thác các nguồn lực khác sẽ chỉ càng làm cạn kiệt và giảm giá trị nguồn lực. Việc phát triển đội ngũ viên chức (về mặt chất lượng) sẽ tập hợp được những người có trình độ, năng lực phù hợp với yêu cầu, đồng thời giúp cho việc thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong giai đoạn hiện nay.
Giải pháp phát triển đội ngũ viên chức trong thời gian tới
Một là, cần làm tốt công tác tư tưởng để động viên đội ngũ viên chức làm việc ở những vị trí có cường độ lao động cao, áp lực lớn yên tâm công tác; đồng thời có biện pháp tổ chức lao động khoa học để bảo đảm sức khỏe thể chất và tinh thần cho họ; đồng thời cải thiện hơn nữa môi trường làm việc, tạo điều kiện cho viên chức yên tâm công tác.
Hai là, ưu tiên quan tâm trợ giúp, hỗ trợ kịp thời về điều kiện vật chất đối với những viên chức có hoàn cảnh khó khăn, trước hết là các đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp của dịch bệnh COVID-19. Ngoài các chính sách, chế độ tiền lương chung của Nhà nước đối với viên chức, các địa phương cần có thêm chính sách hỗ trợ kịp thời và phù hợp để giúp viên chức vượt qua giai đoạn khó khăn.
Ba là, tiếp tục cải cách tổ chức bộ máy tinh gọn, tinh giản biên chế gắn cơ cấu lại đội ngũ viên chức theo vị trí việc làm và nâng cao chất lượng đội ngũ gắn với cải cách chính sách tiền lương, tiền thưởng và phúc lợi cho viên chức. Tập trung đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập. Đây là nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên hàng đầu để vừa bảo đảm giữ vai trò chủ đạo, then chốt trong thị trường dịch vụ sự nghiệp công, nâng cao khả năng tiếp cận và chất lượng dịch vụ sự nghiệp công cho người dân; vừa chú trọng đẩy mạnh cơ chế tự chủ, tạo điều kiện để cải thiện thu nhập cho đội ngũ viên chức, nhất là viên chức làm việc trong các đơn vị sự nghiệp công lập ngành giáo dục, đào tạo và ngành y tế.
Bốn là, rà soát hệ thống thể chế, chính sách để điều chỉnh, bổ sung, đổi mới công tác tuyển dụng, sử dụng, quản lý, đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch, bố trí viên chức; sớm xây dựng cơ chế, chính sách thu hút và trọng dụng người có tài năng vào làm việc trong các đơn vị sự nghiệp công lập.
Năm là, xây dựng đội ngũ viên chức lãnh đạo, quản lý thực sự có phẩm chất, trình độ, năng lực và uy tín để tạo niềm tin cho viên chức yên tâm làm việc; sớm hoàn thiện cơ chế khuyến khích viên chức đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung.
Sáu là, xây dựng môi trường làm việc năng động, công bằng, dân chủ, thân thiện, đoàn kết, chuyên nghiệp, hiện đại và có cơ chế tạo động lực để viên chức thể hiện năng lực, trách nhiệm, tận tụy, tâm huyết với công việc; đồng thời làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng để đội ngũ viên chức yên tâm công tác; xây dựng hình ảnh, danh dự và uy tín xã hội của đơn vị sự nghiệp công lập.
Bùi Thị Thu Hương, Đại học Bách khoa Hà Nội
Nguồn: tcnn.vn
---------------------
Ghi chú:
(1) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 4, Nxb CTQG-ST, H.2011, tr.43.
(2) Sđd, tập 5, tr.313.
(3) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội ĐBTQ lần thứ XIII, tập I, Nxb CTQG-ST, H.2021, tr.149.