Theo đó, ở 9 địa phương (Hà Giang, Nghệ An, Thừa Thiên - Huế, Đắk Lắk, Bình Định, Cần Thơ, Bà Rịa - Vũng Tàu, Yên Bái, Đà Nẵng) có 58 trường hợp là người nhà; 10 trường hợp vi phạm về tiêu chuẩn, điều kiện, trình tự, thủ tục bổ nhiệm…
Bên hành lang kỳ họp Đại biểu Quốc hội Lê Thanh Vân đã trao đổi về vấn đề này.
- Thưa đại biểu, vừa qua dư luận rất quan tâm tới nhiều trường hợp bổ nhiệm người nhà làm quan. Ông nghĩ sao về việc này qua con số báo cáo của Chính phủ trước Quốc hội?
Đại biểu Lê Thanh Vân: Trước hết, con số báo cáo của Chính phủ là con số chính thức. Theo đó, khi kiểm tra 9 tỉnh thì có 58 người thuộc “dòng dõi quan lại thời nay.” Điều này đúng như câu vè của dân gian lâu nay xì xào: Nhất trực hệ, nhì tiền tệ, tam quan hệ, tứ đồ đệ.
Trước đây người ta nói tứ là trí tuệ nhưng gần đây thì điều chỉnh lại, trí tuệ bị gạt ra ngoài.
Con số 58 cán bộ, nếu như so sánh với chức danh lãnh đạo ở 9 địa phương thì quá nhỏ nhưng rõ ràng Báo cáo của Chính phủ đã gióng lên hồi chuông khá báo động về tình trạng lạm dụng quyền lực.
Điều này cho thấy, chúng ta chưa có quy định chặt chẽ trong kiểm soát sử dụng quyền lực về việc bổ nhiệm cán bộ. Do đó, quy trình bổ nhiệm có thể là đúng nhưng người có chức có quyền lại lạm dụng nó để đưa những nhân vật thân thiện, thân hữu của mình làm lãnh đạo. Đây là vấn đề dư luận xã hội rất bức xúc.
Nếu như chúng ta thường xuyên kiểm tra, bảo đảm quy trình chặt chẽ trong ban hành văn bản thì có thể khắc phục tình trạng này. Đó cũng là tinh thần mà Nghị quyết Trung ương 4 Khóa 12 đã nêu trong phần giải pháp...
- Rõ ràng Chính phủ đã rất thẳng thắn khi đưa ra những con số bổ nhiệm người nhà nói trên…, thưa Đại biểu?
Đại biểu Lê Thanh Vân: Con số mà Chính phủ đưa ra trong báo cáo phản ánh thực trạng diễn biến từ lâu nay, ngay cả đánh giá trong Nghị quyết của Trung ương 4 Khóa 12 cũng đánh giá thực trạng đó đã đến hồi cảnh báo. Nó là biểu hiện của một trong 27 biểu hiện suy thoái, tự diễn biến, tự chuyển hóa mà tôi thấy chưa bao giờ Đảng ra một Nghị quyết với một cấp độ cảnh báo cao như vậy.
Rõ ràng tình trạng lạm dụng quyền lực trong việc bổ nhiệm người thân, thân hữu đã đến hồi phải chỉnh đốn nghiêm túc. Bởi việc này tác động trực tiếp tới bộ máy lãnh đạo, quản lý, giường cột của bộ máy ấy mà bổ nhiệm cán bộ nhầm người, là thân hữu, trực hệ, tiền tệ thì rất nguy hiểm.
Nguy hiểm ở chỗ những nhân vật ấy chất lượng phẩm hạnh kém thì làm sao ban hành chính sách pháp luật đúng đắn được? Rõ ràng là sẽ ban hành chính sách thiên theo hướng có lợi cho họ. Thứ hai, đội ngũ cán bộ lãnh đạo được bổ nhiệm không đúng sẽ vận hành pháp luật vì lợi ích cho họ và thứ ba là dẫn đến vi phạm pháp luật ngày càng phổ biến, làm cho tính nghiêm minh của pháp luật, tinh thần thượng tôn của pháp luật bị xâm hại.
Đây là vấn đề không chỉ Đảng, Nhà nước mà nhân dân hết sức quan tâm, đòi hỏi toàn bộ hệ thống chính trị phải vào cuộc và vai trò của nhân dân, truyền thông báo chí là phải lên tiếng, cảnh báo làm cơ sở cho cơ quan chức năng tìm hiểu, xử lý.
- Có ý kiến cho rằng, việc “hổ phụ sinh hổ tử” cũng là lẽ bình thường. Vậy theo đại biểu, làm thế nào để loại bỏ tình trạng bổ nhiệm người nhà nhưng không bỏ sót hiền tài cho đất nước?
Đại biểu Lê Thanh Vân: Trong lịch sử của dân tộc ta có trường hợp hổ phụ sinh hổ tử. Nếu như Lê Thái Tổ mở ra triều Hậu Lê thì cháu ông là Lê Thánh Tông đã phải trải qua trải nghiệm vất vả mới được các quan đề cử làm vua và sau này trở thành một vị minh quân sáng chói. Điều này cho thấy, tính kế thừa truyền thống gia đình là một yếu tố quan trọng nhưng phải đặt trong bối cảnh nền chính trị minh bạch. Ở đây, điều tôi muốn nói đến là tính công bằng, khách quan, minh bạch trong tiến cử lựa chọn nhân tài.
Hay ở Singapore, Lý Hiển Long là con của Lý Quang Diệu nhưng ông được đánh giá là nhân vật cải cách…
Điều này cho thấy, hổ phụ sinh hổ tử có mấy yếu tố: nền chính trị minh bạch; nền giáo dục gia đình; ý thức tự tôn, tự trọng của hậu duệ tạo ra nhân vật đó.
Tuy nhiên, nhìn vào cách bổ nhiệm người nhà của chúng ta thì không có tiêu chí gì cả, đó là quá trình lạm dụng quyền lực để đưa con cháu của mình nối dõi, nhằm trục lợi lợi ích kinh tế, vật chất. Vì nó không minh bạch nên xã hội mới gióng lên hồi chuông cảnh báo đến mức Đảng phải ra Nghị quyết, Nhà nước phải đưa vào các hoạt động kiểm tra.
Để khắc phục, tôi cho rằng thứ nhất cần xây dựng một bộ tiêu chí về tiêu chuẩn chức danh làm sao cho những ai tài hèn đức mọn thấy bộ tiêu chí ấy không muốn, không dám và không thể tiếp cận được cũng như có tiền mà không thể mua được.
Thứ hai là cơ chế tiến cử, đề cử phải gắn với trách nhiệm. Phải trừng trị những kẻ nào đề cử, tiến cử, bổ nhiệm nhầm người, gây hậu quả nghiêm trọng. Đó là những khung hình phạt răn đe để những ai thấy được quyền lực Nhà nước bắt nguồn từ nhân dân trao cho họ thì họ không thể lạm dụng, không thể biến của công thành của tư được.
- Xin cảm ơn Đại biểu!