Tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Lê Vĩnh Tân nêu rõ: Thực hiện Nghị quyết số 133/2020/QH14 ngày 17/11/2020 của Quốc hội về Ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026; Chỉ thị số 45-CT/TW ngày 20/6/2020 của Bộ Chính trị về lãnh đạo cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khoá XV và bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021-2026; Văn bản số 06/HĐBCQG-CTĐB ngày 16/9/2020 của Hội đồng bầu cử quốc gia về phân công soạn thảo và ban hành văn bản, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Nội vụ chủ trì, phối hợp các cơ quan liên quan xây dựng dự thảo Nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn việc xác định dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 (gọi chung là dự thảo Nghị quyết).
Căn cứ ý kiến của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội tại Thông báo số 4098/TB-TTKQH ngày 12/11/2020 của Tổng Thư ký Quốc hội, Bộ Nội vụ đã chỉnh sửa dự thảo Nghị quyết; tiếp đó đã gửi xin ý kiến các bộ, cơ quan Trung ương có liên quan và Hội đồng nhân dân (HĐND), Ủy ban nhân dân (UBND) các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Trên cơ sở ý kiến các bộ, cơ quan trung ương và địa phương, Bộ Nội vụ đã tiếp thu, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết. Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội về dự thảo Nghị quyết với các nội dung cụ thể như sau:
Sự cần thiết xây dựng Dự thảo Nghị quyết
Vấn đề tiêu chuẩn đại biểu HĐND có tầm quan trọng không chỉ quyết định chất lượng hoạt động của đại biểu dân cử ở địa phương mà còn là yếu tố nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND các cấp. Các tiêu chuẩn đối với đại biểu HĐND được quy định tại Điều 7 Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Tiêu chuẩn đại biểu HĐND có liên quan chặt chẽ với vấn đề cơ cấu đại biểu. Trên cơ sở tiêu chuẩn, cần phải có cơ cấu hợp lý để đảm bảo tính đại diện trong cơ quan dân cử, tiêu biểu cho trí tuệ và sự đoàn kết của toàn dân tộc, phù hợp với sự phân bố dân cư, dân tộc, giới tính, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội ở từng địa phương. Do đó, việc xác định dự kiến cơ cấu, thành phần, số lượng đại biểu HĐND các cấp có vai trò quan trọng trong công tác tổ chức cuộc bầu cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026. Căn cứ Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND, sự phân công của Hội đồng bầu cử quốc gia, việc xây dựng dự thảo Nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn việc xác định dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 là cần thiết.
Quá trình nghiên cứu, xây dựng Dự thảo Nghị quyết
Thực hiện sự phân công của Hội đồng bầu cử quốc gia, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Nội vụ chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện các công việc sau đây:
1. Thành lập Ban soạn thảo và Tổ biên tập xây dựng dự thảo Nghị quyết.
2. Xây dựng dự thảo Nghị quyết; tổ chức các cuộc họp Ban soạn thảo, Tổ biên tập; gửi xin ý kiến bằng văn bản của các bộ, cơ quan Trung ương có liên quan và HĐND, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; xây dựng báo cáo tổng hợp, nghiên cứu tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành, địa phương để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết.
Quan điểm xây dựng Dự thảo Nghị quyết
1. Bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng về cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026. Nội dung dự thảo Nghị quyết đã bám sát Thông báo kết luận số 174-TB/TW ngày 08/6/2020 của Bộ Chính trị về phương hướng bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026.
2. Thực hiện tốt chủ trương của Đảng về bố trí, sắp xếp đội ngũ cán bộ trong các cơ quan nhà nước ở Trung ương và địa phương; gắn kết quả nhân sự Đại hội Đảng các cấp và quy hoạch cán bộ với công tác chuẩn bị nhân sự HĐND và UBND các cấp; công tác bầu cử với yêu cầu xây dựng và củng cố tổ chức bộ máy nhà nước, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước giai đoạn 2021 - 2026.
3. Công tác chuẩn bị nhân sự ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 phải bảo đảm việc giới thiệu, lựa chọn bầu được những đại biểu HĐND thật sự tiêu biểu, xứng đáng đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân; có kế thừa và đổi mới; bảo đảm đủ tiêu chuẩn, đủ số lượng, có cơ cấu hợp lý, trong đó lấy tiêu chuẩn, chất lượng đại biểu làm trọng tâm, không vì cơ cấu mà hạ thấp tiêu chuẩn.
4. Rút kinh nghiệm việc tổ chức bầu cử đại biểu HĐND các khoá gần đây để xác định dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 cho phù hợp với tình hình mới.
Phạm vi, bố cục và nội dung cơ bản của Dự thảo Nghị quyết
1. Phạm vi: Nghị quyết này quy định về việc xác định dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026.
2. Bố cục dự thảo Nghị quyết
Dự thảo Nghị quyết gồm 03 điều:
a) Quy định về số lượng đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026;
b) Quy định về cơ cấu, thành phần, phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026;
c) Quy định về điều khoản thi hành.
3. Nội dung cơ bản của dự thảo Nghị quyết
a) Số lượng đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 (Điều 1):
- Số lượng đại biểu HĐND các cấp
+ Dự thảo Nghị quyết quy định việc xác định số lượng đại biểu HĐND được bầu ở mỗi đơn vị hành chính được căn cứ vào quy định tại khoản 1 Điều 67 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương và các khoản 8, 9, 10, 13, 15, 16, 18 Điều 2 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương;
+ Dân số để xác định tổng số đại biểu HĐND ở mỗi đơn vị hành chính tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2020 theo số liệu do Tổng cục Thống kê và cơ quan thống kê ở địa phương công bố.
- Số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách:
Số lượng đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 hoạt động chuyên trách căn cứ theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Nghị quyết số 131/2020/QH14 ngày 16/11/2020 của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh và Thông báo kết luận số 174-TB/TW ngày 08/6/2020 của Bộ Chính trị. Cụ thể như sau:
+ Ở tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là cấp tỉnh):
Chủ tịch HĐND có thể là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách, Phó Chủ tịch HĐND là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách. Số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách giữ chức vụ Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND tối đa là 02 người. Đối với thành phố Hồ Chí Minh thì số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách giữ chức vụ Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND tối đa là 03 người.
Trưởng Ban của HĐND có thể là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách, Phó Trưởng Ban của HĐND là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách. Số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách giữ chức vụ Trưởng Ban, Phó Trưởng Ban ở mỗi Ban của HĐND tối đa là 02 người. Đối với thành phố Hồ Chí Minh thì mỗi Ban của HĐND có 01 Ủy viên hoạt động chuyên trách; số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách giữ chức vụ Trưởng Ban, Phó Trưởng Ban và Ủy viên ở mỗi Ban của HĐND tối đa là 03 người.
+ Ở huyện, quận, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, thị xã (gọi chung là cấp huyện):
Chủ tịch HĐND có thể là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách, Phó Chủ tịch HĐND là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách. Số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách giữ chức vụ Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND tối đa là 02 người. Trưởng Ban của HĐND có thể là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách, Phó Trưởng Ban của HĐND là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách. Số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách giữ chức vụ Trưởng Ban, Phó Trưởng Ban ở mỗi Ban của HĐND tối đa là 02 người.
+ Ở xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã): Phó Chủ tịch HĐND là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách.
- Để triển khai các Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, dự thảo Nghị quyết quy định tại thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Đà Nẵng không tổ chức bầu cử đại biểu HĐND quận, phường nhiệm kỳ 2021 - 2026; tại thành phố Hà Nội không tổ chức bầu cử đại biểu HĐND phường nhiệm kỳ 2021 - 2026. Việc thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương tại quận, phường của thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng và việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương tại phường của thành phố Hà Nội trong nhiệm kỳ 2021 - 2026 thực hiện theo các Nghị quyết của Quốc hội.
b) Cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 (Điều 2):
Căn cứ Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND, Thông báo kết luận số 174-TB/TW ngày 08/6/2020 của Bộ Chính trị, dự thảo Nghị quyết đã quy định cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 như sau:
- Căn cứ vào số lượng đại biểu HĐND được bầu, nguyên tắc về việc bảo đảm số dư khi lập danh sách người ứng cử đại biểu HĐND quy định tại khoản 3 Điều 58 của Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND, Thường trực HĐND các cấp sau khi thống nhất ý kiến với Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Ủy ban nhân dân cùng cấp dự kiến cụ thể cơ cấu, thành phần, phân bổ số lượng người của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân, cơ quan nhà nước ở cấp mình, các đơn vị hành chính cấp dưới (đối với cấp tỉnh, cấp huyện), các thôn, tổ dân phố (đối với cấp xã), đơn vị sự nghiệp, tổ chức kinh tế trên địa bàn được giới thiệu để ứng cử đại biểu HĐND ở đơn vị hành chính cấp mình.
- Việc dự kiến cơ cấu, thành phần, phân bổ số lượng người được giới thiệu để ứng cử đại biểu HĐND ở mỗi đơn vị hành chính phải bảo đảm dân chủ, công tâm, khách quan, minh bạch; coi trọng chất lượng, lựa chọn đại biểu là những người tiêu biểu về trí tuệ, phẩm chất, đạo đức, uy tín, thật sự trong sạch, vững mạnh; đồng thời bảo đảm cơ cấu hợp lý trong các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân, cơ quan nhà nước ở cấp mình và các đơn vị hành chính cấp dưới (đối với cấp tỉnh, cấp huyện), các thôn, tổ dân phố (đối với cấp xã); có đại diện của các thành phần xã hội, nghề nghiệp, tôn giáo, độ tuổi. Cụ thể như sau:
+ Có ít nhất 35% tổng số người trong danh sách chính thức những người ứng cử đại biểu HĐND là phụ nữ. Bảo đảm tỷ lệ người ứng cử là phụ nữ trúng cử khoảng 30% tổng số đại biểu HĐND.
+ Bảo đảm tỷ lệ hợp lý người trong danh sách chính thức những người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2021 - 2026 là người dân tộc thiểu số, phù hợp với đặc điểm, cơ cấu dân số của từng địa phương. Quan tâm đến những dân tộc thiểu số trong nhiều khoá HĐND chưa có người tham gia vào hoạt động của cơ quan dân cử. Bảo đảm số lượng đại biểu HĐND là người dân tộc thiểu số được bầu trong nhiệm kỳ 2021 - 2026 đạt tỷ lệ trúng cử;
+ Có tỷ lệ người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND là người ngoài Đảng không dưới 10% tổng số người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND;
+ Có tỷ lệ người được được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND là đại biểu trẻ tuổi (dưới 40 tuổi) không dưới 15% tổng số người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND;
+ Bảo đảm đạt tỷ lệ không dưới 30% đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2016 - 2021 tái cử đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2021 - 2026 ở từng cấp;
+ Việc phân bổ người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2021 - 2026 vào các đơn vị bầu cử cần bảo đảm công bằng, bình đẳng giữa những người ứng cử; bảo đảm tương quan hợp lý về dân số giữa các đơn vị hành chính cấp dưới, giữa các thôn, tổ dân phố.
c) Điều khoản thi hành (Điều 3):
Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ Lê Vĩnh Tân, dự thảo Nghị quyết quy định có hiệu lực thi hành kể từ ngày ký ban hành; Chính phủ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, HĐND, Ủy ban nhân dân, Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ở các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã và các cơ quan, tổ chức liên quan chịu trách nhiệm thi hành; Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội và Đoàn đại biểu Quốc hội các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, giám sát việc thực hiện Nghị quyết.
Với Tờ trình về dự thảo Nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn việc xác định dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026, Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định./.